ÇİFTÇİ BROŞÜRÜ

Sayı: Nisan 2005

 

ILIMAN İKLİM MEYVE AĞAÇLARINDA BUDAMA

TEŞEKKÜRLER

Merkezimizin faaliyetlerini maddi ve manevi destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr. Alper Akınoğlu’na ve basım evi müdürü Sayın Ergin Ören’e teşekkür ederiz.

BUDAMA NEDİR?

Meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturmalarını, uzun zaman iyi ve bol ürün vermelerini sağlamak için ağaçların toprak üstü organlarına uygulanan dal kesme, dal eğme, dal seyreltme, uç alma ve dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması gibi işlemlere denir. 

1.BUDAMANIN AMAÇLARI

• Ağaca iyi şekil vermek.
• Gövde üzerinde düzenli ve dengeli bir taç oluşumu sağlamak.
• Meyve ağaçlarının en kısa sürede ürün vermesine yardımcı olmak.
• Ürün miktarını artırmak ve meyve kalitesini iyileştirmek.
• Güneş ışığından ağacın iyi bir şekilde faydalanmasını sağlamak.
• Yıllar itibariyle meyve verimindeki farkı azaltmak ve daha muntazam ürün elde etmek.
• Meyve ağaçlarının bakımını kolaylaştırmak.
• Verimden düşen ağaçların gençleştirilerek, yeniden verimli ağaçlara dönüşmelerini sağlamak.

 

Ağaçlarda budama yapılmaz ise; ağaçların şekli bozularak mahsul verimi ile sürgün gelişimi arasındaki dengenin kaybolduğu görülür. Ve bu nedenle; çalılaşmalar, kurumalar meydana gelir. Ayrıca bitki özsuyu dolaşımı da aksayarak istenilen miktar ve kalitede ürün elde etme imkânı yitirilmiş olur.

2.BUDAMA ZAMANI

2.1.Kış Budama Zamanı

Meyve ağaçlarını budamak için en uygun dönem, yaprak dökümünü izleyen günlerle ilkbahar gelişme periyodunun başlaması arasında geçen dönemdir. Kışı ılık geçen yerlerde meyve ağaçlarının kış dinlenmesine girmelerinden sonraki süre, budama bakımından, en uygun bir zaman dilimidir. Çünkü bu devrede hem işçi temini yaza göre daha kolay hem de ağaçlarda yapraklar olmadığı için çıkarılacak dallar kolaylıkla tespit edilebilir. Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi kışın çok soğuk geçmediği bölgelerde sonbaharda, ağaçlar yapraklarını döktükten itibaren budamaya başlanır. Kış sonunda ağaçlar uyanıncaya kadar devam edilebilir.

2.2.Yaz Budama Zamanı

Yaz boyunca meyve ağaçlarında sürgünlerin seyreltilmeleri, uç alma, bükme, eğme, dalların birbiriyle karşılıklı olarak bağlanmaları ve açıların genişletilmeleri, daraltılmaları gibi yapılan işlemlerin tümüne yaz budaması denir. Yazın yapılan budamalar kışın yapılanlara göre daha fazla bodurluk sağlar.

3.BUDAMA TEKNİĞİ

• Her dal tek tek ele alınmalı ve dalın ucundan budamaya başlanmalıdır.
• Kuru, hastalıklı ve zayıflamış dallar diplerinden kesilmelidir.
• Şekillendirme devresinde budama işlemleri odun dallarına uygulanmalı, zorunlu olmadıkça meyve dallarına dokunulmamalıdır. Böylece meyve ağaçlarına iyi bir şekil verileceği gibi erken meyveye yatması sağlanır.
• Zayıf gelişen dalların gelişmesini artırmak için açıları daraltılmalı, kuvvetli gelişen dalların gelişmesini azaltmak için ise dallar eğilerek açıları genişletilmelidir.
• Gövde üzerinde tacı oluşturan ana dallar aynı yükseklikte ve eşit açılarla dağıtılmalı, eşit kuvvette olmalıdır.

 

Yan Dalların Üstten Görünümü 

• Ana dalların gövde ile yaptıkları açılar 45–60 0 olmalıdır. Dar açılı olan dalların direnci zayıf olduğu için çabuk kırılır.
• Kuvvetli gelişen ağaçlarda az, zayıf gelişenlerde ise fazla kesim yapılmalıdır.
• Kalın dallar önce alttan, sonra üstten başlayarak dal yastığından kesilmeli, tırnak bırakılmamalıdır. Yara yerleri aşı macunu ile kapatılmalıdır.
• Dal kesimleri bir yan dalın veya gözün hemen üzerinden gözün veya dalın aksi yönüne doğru hafif meyilli olarak yapılmalıdır.
• Meyve seyreltilmesine önem verilmelidir.

 

Meyve ağaçlarının budanmasında yukarıda anlatılan genel kurallar her zaman bütün meyve ağaçlarında uygulanamaz.

Çünkü her ağacın gelişme gücü ve şekli farklıdır. Bu nedenle budamada da farklılıklar olabilir.

Budayıcı ağacı iyi tanımalı ve onun kesime karşı göstereceği tepkiyi, dolayısıyla kesimin verime ve meyve kalitesine etkilerini iyi tahmin edebilmelidir. 

4.BUDAMA ÇEŞİTLERİ

4.1.Şekil Budaması

Meyve ağaçlarında, meyve fidanı dikildikten sonra normal verime yatıncaya kadar yapılan budama ağaca şekil vermek içindir.

Şekil budaması yapılırken,

1. Dikimde kök boğazından 80–120 cm den kesilen fidanın ilk 5 yılında tepe (lider) dalına dokunulmaz.
2. Toprak seviyesinden 40 cm yüksekliğe kadar ki gövde üzerinde bulunan sürgünler dipten çıkarılıp atılır.
3. Lider dal haricinde, ana gövde üzerinde birbiri üzerine gelmeyip, çepeçevre dağılmış 4 dal seçilir. Bunlar haricinde ki dallar dipten çıkarılır. Seçilen ana dallar arasındaki dikey mesafe 15–20 cm dir. İkinci yıl, seçilen 4 çatı dalından (lider hariç) o seneki uzunluğun 1/3 ü kadar kısaltılır. Her çatı dal üzerinde ikinci derecede yan dallar seçilir ve bunlarda ağacın gelişmesine göre kısaltılırlar.

 

Üçüncü, dördüncü ve beşinci yıllarda aynı yöntem izlenir. Ağacın gelişmesine göre dallarda kesim yapılır. Kıssaca ikinci yıldan itibaren her ana dal tıpkı tek bir fidanmış gibi ele alınarak bunlar üzerinde ikinci ve ondan sonraki yıllarda da üçüncü, dördüncü sıradaki dallar teşkil edilir.

4.2.Mahsul Budaması

Meyve ağacı normal verime yattıktan sonra yapılan budamaya mahsul budaması denir. Mahsul budamasında dikkat edilecek hususlar:

1. Ana dallar tek tek ele alınmalı,bunlar üzerinde dikine büyüyen birbiri üzerine gelen dallar var ise çıkartılmalıdır.
2. Ana veya yardımcı dallardan çıplaklaşmaya yönelenler kısa kesilerek boş yerlerde yeni dalların oluşturulmasına çalışılır.
3. Kuru, hastalıklı veya zayıflamış dallar diplerinden kesilerek çıkarılır.
4. Bir ana veya yardımcı dal üzerinde fazla miktarda meyve dalı oluşmuş ise bunlar arasında seyreltme yapılır.
5. Verim budamasında dal bükme ve eğmelerine yer verilmemeli, dallar ancak bağ olarak kullanılmalıdır.

    

   4.3.Gençleştirme Budaması

   Yaşlanmış, verimden düşmüş ağaçların kalın dallarını kısaltmak suretiyle, yeni sürgün ve meyve dalı oluşturmaya yönelik bir budamadır. Meyve ağaçları yaşlandıkça genellikle verimi fazlalaşır ve sürgün gelişmesi zayıflar. Yaşlı ağaçlara uygulanan gençleştirme budaması, ağacın verimini ve sürgün gelişmesini dengeler.

   5.BUDAMA ARTIKLARINA YAPILACAK İŞLEMLER

   Budama sonucu oluşan budama artıkları hastalık ve zararlıların en iyi barınak yeridir. Örneğin, elma yetiştiriciliği için önemli bir zararlı olan elma iç kurdu olgun larvaları, yazıcı böcekler, kırmızı örümcek erginleri vs. kışı budama artıkları, dökülen yaprakların alt kısımları vb. ortamlarda geçirirler. Bu hastalık ve zararlıların çoğalmaması için bu artıklar yakılmalı veya bahçeden uzaklaştırılmalıdır.

   
   

   Ç.Ü. Tarımsal Yayım, Arş. ve Uyg. Merk.Müd. 
   Prof.Dr. Yaşar GÜRGEN

   Telefon ve Faks: 0 322 338 67 46