ÇİFTÇİ BROŞÜRÜ

Sayı : Haziran 2005  

MASTİTİS
(MEME İLTİHABI)

TEŞEKKÜRLER

Merkezimizin faaliyetlerini maddi ve manevi destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörlüğüne, "Mastitis" konusu ile ilgili yapmış olduğu katkılarından dolayı Sayın Prof.Dr. Osman Torun'a teşekkür ederiz.

Hayvanlarda çok çeşitli meme hastalıkları vardır. Bunlardan biri olan mastitis, süt hayvancılığında en çok rastlanan ve son derece önemli bir meme hastalığıdır. Süt üretimi yapan işletmelerde az veya çok oranda daima karşılaşılan bir problemdir. Mastitis sadece süt verimini azaltmakla kalmayıp, memenin bir veya birkaç lobunun (bölümünün) körleşmesine, hatta tümünün süt veremez hale gelmesiyle hayvanın kasaplık olmasına neden olabildiği gibi bazen de ölümüne sebep olabilir.

Mastitis hastalığı küçümsenmeyecek miktarda süt kayıplarına, tedavi giderlerine ve zaman kaybına sebebiyet verdiğinden işletme sahiplerine yüklü faturalar getirir. Bu nedenle hayvanlardaki meme hastalıkları arasında en önemli yeri mastitis almaktadır.

Mastitis Nasıl Oluşur?

Mastitisin temel nedeni mikroplar olmakla birlikte, mikroplar tek başlarına hastalık yapma özelliğine sahip değillerdir. Hastalığın oluşmasına yardımcı olan birçok neden vardır. Bunların başında sağımda yapılan hatalar ve sağım esnasında yapılan temizlik ihmalleri gelmektedir. Aslında süt mikropların üreyebilmeleri için mükemmel bir ortamdır. Ancak mikropların bu ortamı bulmaları için meme içine girebilmeleri gerekmektedir.

Mastitisin bulaşma kaynakları şunlardır:

1. Sürüde bulunan mastitisli hayvanlar,
2. Sağımcıların kirli elleri, kirli bezleri ve düzensiz çalışan sağım makinaları,
3. Meme ve meme başı yaralarıdır.

Mastitisin Diğer Nedenleri Şunlardır:

• Hayvanın yaşının ilerlemesiyle meme dokusunun doğal direnci kırılmakta ve hastalığa karşı duyarlılığı artmaktadır.
• Sağımda görülen güçlükler,
• Süt veriminin yüksek, memelerin büyük ve sarkık olması,
• Irk farklılığı,
• Meme ve meme başlarındaki yapısal bozukluklar,
• Hava koşulları ve mevsim etkileri ( Yaz aylarında ısı ve nem nedeniyle haşarat artmakta mastitise neden olmaktadır.)
• Ahır ve barınakların yapısı, büyüklüğü, havalandırma, ışıklandırma ve temizlik koşulları da hastalık üzerinde etkilidir.
• Bu hastalıkta beslenmede önemlidir. Yüksek proteinli yemleme sütü artırdığı gibi mastitise yakalanma şansını da arttırır. Bu nedenle aşırı beslenen, özellikle protein değeri yüksek besinlerle beslenen hayvanlarda risk fazladır.
• Yanlış sağım da hastalığa ortam hazırlar. Elle sağımda meme başının uygun tarzda tutulup sıkılmaması meme başını zedeler. Makinalı sağımda ise sağım başlıklarının çatlaması, makinanın meme başına uyguladığı basıncın artması veya azalması sonucu meme başının yaralanmasına neden olarak mastitis ortaya çıkabilir.
• Hayvanlardaki hormonal düzensizliklerde mastitise ortam hazırlar.

  Subklinik (Gizli) Mastitis

  Sürüde hastalık olduğu halde bunu hastalık olarak gözlemleme olanağı yoktur. Süt işletmelerinde sağmal hayvanların büyük bir kısmı bu tip hastalık tehdidi altındadır. Bu hayvanlardan elde edilen süt normal görünümdedir, miktarında bir azalma vardır fakat fark edilmeyebilir. Bu tip mastitisin varlığı ancak bazı maddelerin sütteki miktarlarını saptayan özel testlerle ortaya çıkarılabilir. Bu tür mastitisler alevlenerek klinik (görünebilir) mastitise dönüşebilir.

  Bu nedenle peryodik olarak sağmal hayvanların sağım öncesi ilk damlalarının siyah bakalit bir kaba alınarak sütte bir değişiklik olup olmadığının tespit edilmesi sürü sağlığı açısından önem arzeder. Bunun dışında memelerin peryodik olarak kontrol edilerek her 15 günde bir CMT testinin de uygulanması gereklidir.

  Klinik (Görünür) Mastitis

  
  

  Hastalık titreme ile başlar. Sonra vücut sıcaklığı yükselir. Nabız hızlı ve dolgundur. Kısa ve hızlı bir soluma vardır ve hayvan huzursuz bir görünüm sergiler. Memede ağrı vardır. Memenin muayenesinde bir veya daha fazla bölümün şiştiği, gergin, kızarmış ve dokununca sıcak ve ağrılı olduğu görülür. Kısa sürede memenin görünümü değişerek rengi koyu mor veya mavimsi renk alır. Şiş ilerler, ilk birkaç saat meme başından sarımsı bir sıvı gelir.

  Meme Bakımı ve Mastitisten Korunma

  Sağımdan önce memeler mutlaka düzenli olarak yıkanmalıdır. Etkin bir meme temizliği için meme üzerinde ve çevresindeki kıllar düzenli olarak kırkılmalıdır. Yıkama sonrası memeler, her ineğin kendi havlusu veya bir kez kullanıp atılan özel kağıtlarla kurulanmalıdır. Mastitisten korunmanın başlıca koşulları, sağım sırasında temizlik kurallarına tam olarak uymak, sağımı tam ve doğru yapmak ve memeleri dış etkilerden korumaktır. Ayrıca işletmenin gelir durumu uygunsa meme parmağını tümüyle örten antibiyotikli (mikrop öldürücü) spreyler kullanılabilir, veya sağım sonrasında meme başları uygun bir antiseptik sıvıya (mikrop öldürücü) batırılarak özenle temizlenmelidir. Sağım başlıklarıda mikrop öldürücü sıvılarla (dezenfektan) özen gösterilerek temizlenmelidir. Mastitisli ineklerden sağlam ineklere bulaşmayı önlemek için, önce sağlam sonra hasta hayvanlar sağılmalı, mastitisli memelerden alınan sütler, işletmeden uzak bir yere dökülmeli veya gömülmelidir. Mastitise eğilim hazırlayan, kalıtsal meme bozuklukları bulunan inekler sürüden çıkarılmalıdır. Ayrıca inekler yaşlandıkça mastitise karşı duyarlılıkları arttığından, yaşlı inekler sürüden çıkarılmalıdır. İneklerin mastitise karşı en duyarlı olduğu dönem, kuruya çıkış süresinin ilk üç haftasıdır. Bu nedenle sağımdan sonra kuruya çıkan hayvanların meme içine antibiyotik (mikrop öldürücü) uygulaması, mastitislere karşı önemli ölçüde etkili olur.

  Kısaca özetlemek gerekirse mastitisten korunmak için temel ögeler; TEMİZLİK, İYİ BAKIM, İYİ BESLENME, DENETİM VE TEDAVİYE ERKEN BAŞLAMAK; olarak sayılabilir.

  Ç.Ü. Tarımsal Yayım, Arş. ve Uyg. Merk.Müd. 
  Prof.Dr. Yaşar GÜRGEN

  Telefon ve Faks: 0 322 338 67 46