ÇİFTÇİ BROŞÜRÜ
Sayı :37
TEŞEKKÜRLER
Merkezimizin faaliyetlerini maddi ve manevi destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörü Sayın Prof.Dr. Alper AKINOĞLU'na, teşekkür ederiz.
YENİ NESİL KOOPERATİFLER
"Yeni Nesil Kooperatif" geleneksel kooperatif yapısını, yatırımcıların sahip olduğu şirket değerleri ile birleştiren bir organizasyondur. "Yeni Nesil Kooperatif"lerin çoğu tarımsal ürünlerin katma değer eklenmiş ürün haline getirilmesi sürecinde yer almakta, bu da üretici-üyenin üretim ve pazarlamadan doğan çıkarlardan yararlanmasına olanak sağlamaktadır. İyi yönetilen bir "Yeni Nesil Kooperatif" üreticilerin tarla üretimini katma değeri yüksek ürünlere dönüştürmesini sağlamaktadır.
"Yeni Nesil Kooperatif"ler çiftçilere:
- daha güvenli bir pazar
- daha fazla pazarlama gücü
- pazarlama ve üretim karlarına eriştirerek daha fazla karlılık
iş ve gelir yaratma imkanları sağlar
Üreticiler için ise kooperatif kurmanın en önemli sebebi; bireysel olarak bir kişinin halledemeyeceği bir işi, birkaç kişinin bir araya gelmesi halinde kolaylıkla halledebilmektir. Kollektif çalışmanın bazı yararları vardır. Örneğin; üretimin önemli miktarda artırılması. Böylece üretimini arttıran çiftçiler, maliyetlerini azaltarak farklı bir pazar bulabilirler.
Kooperatiflerin önemli karakteristik özelliklerinden birisi, "bir üye bir oy" prensibidir. Bu her katılımcıya, organizasyonda yer aldığı hissini verir. Ayrıca çiftçiler arasında güven oluşturur, çünkü herkes iş konusunda söz söyleme hakkına sahiptir. Ama işin yapılabilmesi ve sonuç alınması için de bir mutabakata ihtiyaç vardır.
Eğer kooperatif belirli bir varlık için yatırım yapmış ise, bu operasyonun yürütülebilmesi için, çiftçi üyelerinden önemli bir üretim miktarını alabileceğinden emin olmak ister. Hem üretici, hem de işletici olarak her "Yeni Nesil Kooperatif" üyesi uygun kalitede malı temin etmek için özen gösterecektir. "Yeni Nesil Kooperatif" modelindeki teslim şartlarını göz önüne alırsak, her üye piyasa şartlarına bakmaksızın ürün teslim etmek zorundadır. Böylece de kooperatif ürün kaynağı sorununu garantilemiş olacaktır.
Kooperatif operasyonlarında ürünün kalitesi ve miktarı kritik faktörlerdir, "Yeni Nesil Kooperatif" bu faktörlerde eşitliği sağlayan bir modeldir.
Çiftçiler "Yeni Nesil Kooperatif" modelini gelirlerini arttırmanın ve tarımda son zamanlarda yapılan değişikliklerin bazı negatif etkilerini telafi etmenin (dengelemenin) bir yolu olarak görmektedirler. Teknoloji, kurumsal yapılar, uygulamalar, değer yargısının entegrasyonu, tarımsal pazarların globalleşmesi gibi alanlardaki değişiklikler, aile çiftliğinin besin dağıtım halkası ile artan bir şekilde içiçe girdiği entegrasyon sistemlerinin oluşması ile sonuçlanmaktadır. Bugün tüketicilerin seçenek, kalite, devamlılık ve değer (kıymet) gibi konularda artan talepleri mevcuttur. Ziraatin yapısında değişiklikler yapılması koşuluyla üreticiler ve besin endüstrisi müşterilerin taleplerini karşılayacak durumdadır. Bu teknolojik değişiklikler, pazarlama kanallarında da değişiklik yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Tüketicinin talep ettiği, belirli bir özelliğe sahip ürünün, müşteriye (tüketiciye) ulaşması, bu ürünün özelliğinin korunmasını gerektirmektedir.
"Yeni Nesil Kooperatif"lerin kendine özgü bir yapısı vardır. Hisse yapısı üç sınıfa ayrılır.
a. Üyelik Hissesi
b. Hakkaniyet (Öz varlık) Hissesi
c. Tercih Edilen Hisse
ÜYELİK HİSSESİ : Teslimat haklarında belirtilen, hakkaniyet hisselerini alma hakkını ve oy kullanma hakkını verir. Sadece, malın üreticileri üyelik hisselerine sahip olabilirler ve böylece kontrol üreticilerin elinde olur. "Yeni Nesil Kooperatif", bir üye bir oy sistemi ile demokratik bir kontrol sağlar. Oy verme hakları, ne kadar yatırımı olduğuna bakılmaksızın üyeliğine bağlıdır.
ÖZVARLIK HİSSESİ : Teslim haklarını, kooperatife tahsis etme hakkını ve işletmenin tesis edilebilmesi için gerekli sermayeyi sağlar. Satın alınan her hisse, üyeye bir birim teslim etme hakkını ve yükümlülüğünü verir (örneğin; bir sığır). Bu teslim kontratı iki yönlü bir kontrattır. Üye teslim etmekle, kooperatif de teslimatı almakla yükümlüdür. Kontrat, kalite standartlarını belirler ve işletmeyi daima randımanlı çalıştırabilmek için teslimat bir düzene sokulur.
Günümüz pazarında kalite ve devamlılık çok önemlidir. Bu sebepten dolayı, teslimat kontratında belirli kalite şartları tespit edilmiştir. Kooperatif bu teslimat şartlarına uymayan malları geri çevirebilir. Nadiren bu gerekli olur. Çünkü üyeleri sadece ürünlerinin belli bir kısmı için kontrat yaparlar ve ürünün en iyi kısmını kendi işletmelerinde işlemek için seçerler (ayırırlar), üyenin teslimatı yapamadığı veya teslimatı yapmak istemediği durumlarda kooperatif kontratta belirtilen ürünü satın alır ve maliyetini üyenin özvarlık hesabına geçer. Bu strateji kooperatifin aynı kalite ve miktardaki malı alarak gelişen pazarlara yönelmesini sağlar.
Teslimat haklarının satışı, başlangıç sermayesinin güvene alınması için bir mekanizmadır. Üye özvarlık yatırımı, başlangıç sermayesinin % 50'sini temsil eder. Üye büyük bir yatırım yapmıştır ve bu yatırımın başarıya ulaşması için çaba gösterecektir. Özvarlık hisseleri alınıp-satılabilir veya transfer edilebilir. Hisselerin bir değeri vardır ve yönetim kurulunun onayıyla diğer üreticilere satılabilir.
TERCİH EDİLEN HİSSE : Bu tip hisseler, kooperatifin üretici olmayan hisseleridir. Yasada belirtilen durumlar haricinde tercih edilen hisselere sahip olan hissedarlar oy kullanamazlar. Bu tip hisse belirli, sabit bir getirisi olan hissedir. Topluluklar ve üretici olmayanlar bu tip senetleri seçerler çünkü kendi toplumlarında; gelişmeleri desteklemek, iş sahiplerini teşvik etmek ve çevrenin maddi yönden kalkınmasını sağlamak isterler.
İyi yapılmış fizibilite çalışmaları ve iş planları bu işletmelerin başarılarında önemli bir rol oynar. "Yeni Nesil Kooperatif" daha ziyade iş pazarlarında faaliyet gösterirler. Çünkü bu pazarlarda istenilen ürünün tipini, kalitesini ve miktarını anlamak önemlidir. Pazarın ve tüketicilerin talebini açık olarak anlamak, büyük şirketlerin yapamadığı hizmeti bu işletmelerin yapmasını sağlamıştır. Bazı kooperatifler malın ham maliyetini arttırsa da, üyelerin karı, ürünün işlenmesi ve pazarlanması bölümlerinden gelir. Üreticilere ham mallarını teslim ettikleri için pazar fiyatı üzerinden ödeme yapılır ama bu üreticiler ürün işleme birimlerine sahip oldukları için, bu işleme aşamalarından gelir elde ederler. Yiyecek endüstrisinde yukarıya doğru dikey bir entegrasyona sahiptirler ve birinci ile ikinci işlem aşamalarından da gelir elde etmişlerdir. Yukarıya doğru entegre edilmiş bir yapı, pazarın ve üretim bilgisinin efektif olarak kullanılmasını teşvik eder. Karlı iş pazarlarına hizmet sunabilmek için, bu model pazar bilgisinin, üretim bilgisi ile birleştirilerek istenilen ürünün üretilmesini ve pazarlanmasını sağlar.
"Yeni Nesil Kooperatif" modeli kavramı büyüleyici bir yapı değildir. İki yönlü teslimat stratejilerini ve yüksek üye özvarlık yatırımlarını uygulamayan işletmelerde uygulanmamalıdır. Üreticiler araştırma çalışmalarına zaman ayırmalı, projeyi kapitalize etmek için yeterince yatırım yapmalı ve işletmeye ürünü temin etmek için ürün kontratı yapmalıdır. Böyle yapılmadığı takdirde proje başarılı olmayacaktır.
Ç.Ü. Tarımsal Yayım, Haberleşme,
Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü
Yrd.Doç.Dr. Müge K. DAVRAN
Telefon ve Faks: 0322 338 61 82
