ÇİFTÇİ BROŞÜRÜ

Sayı : Ağustos 2005

TOPRAK VE YAPRAK ANALİZİ

TEŞEKKÜRLER

Merkezimizin faaliyetlerini maddi ve manevi destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörü Sn. Prof.Dr. Alper Akınoğlu'na konu ile ilgili yapmış olduğu katkılarından dolayı Ç.Ü Ziraat Fak. Toprak Bölümünden Sn. Prof.Dr. Zülküf Kaya'ya ve Prof.Dr. Sn. Hayriye İbrikçi' ye teşekkür ederiz.

 

Toprak ve yaprak analizi neden yapılmalıdır?

Toprak ve yaprak analizleri, bitkilerin beslenme durumunu belirleyen iki önemli yöntemdir. Toprak ve yaprak örneklerinin laboratuvarda yapılacak analizleri sonucunda, toprakta yetişecek bitkinin iyi bir şekilde büyümesi ve kaliteli ürün alınması için hangi besin maddelerine gereksinim duyduğu, hangi maddelerin eksik ya da fazla olduğu belirlenmiş olur. Bu analizler sonucunda çiftçinin arazisinde yetiştireceği ürün için hangi gübreyi ne miktarda kullanması gerektiğini öğrenmesi, kaliteli ve kârlı bir üretim için çok önemlidir. Çünkü, bitkinin ihtiyacından daha az gübre verildiğinde, bitkiler yeterince beslenemediklerinden iyi gelişememektedirler. Alınan ürün miktarı da buna bağlı olarak düşük olmaktadır. Gereğinden fazla kullanılan gübre ise; hem toprağı hem de ürünü olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle, çiftçinin gübre kullanmadan önce, mutlaka toprak ve yaprak analizini yaptırması ve alacağı analiz raporuna göre gübre kullanması gerekir.

Şekil.1. Demir Noksanlığı

Şekil.2. Mangenez Noksanlığı

Toprak örneği alınırken nelere dikkat edilmelidir?

Değişik tarlaların topraklarında farklı miktarlarda bitki besin maddesi bulunmaktadır. Bunun için her tarladan ayrı ayrı toprak örneği alınması gerekir. Aynı tarla içerisinde farklı özellikler gösteren kısımlar da bulunabilir. Örneğin toprağın bir kısmı açık diğer kısmı koyu renkli ise, bu durum tarlanın bu iki kısmında organik madde, demir gibi birçok madde bakımından farklılıklar olduğunu gösterir. Eğer aynı tarlanın içinde böyle farklı yerler varsa bu alanlardan da ayrı ayrı toprak örneği alınmalıdır. Ancak, doğal gübre yığılmış yerlerden, yahut sap, ot ve kök artıklarının bulunduğu ortamlardan, yahut da meyve bahçeleri hariç tek tük ağaç altından toprak örneği alınmamalıdır.

Toprak örneği nasıl alınmalıdır?

1. Toprak örneklerinin alınmasında toprak burgusu, toprak sondası, kürek ya da bel kullanılmaktadır.

2. Toprak örnekleri seracılıkta ve tek yıllık bitki yetiştiriciliğinde ekim veya dikimden, yetişmiş meyve ağaçları için ise gübreleme zamanından yaklaşık 1-1,5 ay önce alınmalıdır.

3. Toprak örneği alınacak yer, önce renk, meyil, yükseklik, toprak tipi ve drenaj durumuna göre kısımlara ayrılmalı, her kısımdan 20 dekara kadar bir örnek alınmalıdır.

4. Toprak örneği alınacak bir örnek arazide, zig-zaglı yürünerek araziyi temsil edecek noktalar işaretlenerek örnek alınmalı, 20 dekarlık bir arazide örnek alınacak yer sayısı en az 6 olmalıdır.

5. İşaretlenen yerlerin her birinden önce bel küreği ile 50 cm. derinlikte bir çukur açılır; bu çukurun bir kenarından bir bel küreği ile 3-4 cm kalınlıkta ve 20 cm derinlikte bir toprak dilimi alınır. Bu toprak dilimi kibrit kutusu şeklinde yanlardan düzeltilerek bir kovaya alınır. Sonra aynı işlem 20-40 cm derinlikten toprak dilimi alınarak tekrarlanır. Alınan örnek ayrı bir kovaya konur ve bu işlem diğer çukurlarda da yapılır. Aynı derinlikten alınan örnekler bir kapta toplanır.

6. Toprakların içindeki taş parçaları temizlenerek, kovalardaki topraklar iyice karıştırılır. Her karışımdan yaklaşık 1 kg toprak alınarak naylon torbalara konur ve torbanın ağzı bağlanır.

7. Toprak örneğinin yeri, derinliği, sonda numarası kurşun kalemle etikete yazılır. Etiketin biri torbanın içine konur, diğeri torbanın ağzına bağlanır.

Şekil.1. Toprak numunelerinin alınması

Şekil.2. İşaretlenen yerden toprak örneğinin alınması

Yaprak örneği nasıl alınmalıdır?

1. Alınan yaprak örneklerinin tür ve çeşit özellikleri aynı olmalıdır. Karışık olarak örnek alınmamalıdır.

2. Özellikle meyve ağaçları bir bahçede farklı yaşlarda bulunabilir. Örneğin 5 ile 25 yaşındaki ağaçların yaprakları karıştırılarak örnek alınmamalıdır. Aynı yaş guruplarındaki ağaçlardan örnek almaya özen gösterilmelidir.

3. Alınan yaprak örnekleri tarla, bahçe veya ağaçları temsil etmelidirler. Örnekleme alanının toprak ve bitkilerinde farklılıklar varsa örnekler bu alanları temsil edecek şekilde ayrı ayrı alınmalıdır.

4. Yapraklar günün herhangi bir zamanında alınabilir. Bununla birlikte yaprakların ıslak olmamasına dikkat edilmelidir.

Meyvelerde Yaprak Örneği Alma Zamanı ve Şekli

Bahçe içerisinde Z veya X şeklinde yürüyerek ve bir ağaç atlanarak omuz hizasındaki o yıla ait gelişimini tamamlamış genç sürgünlerden ve ağacın dört bir tarafından alınmalıdır.

Elma Kayısı, Erik, Şeftali, Badem, Armut, Kiraz Ve Vişnede Yaprak Örneği Alma

Aynı yıl içerisinde süren sürgünlerin orta kısmında gelişmesini tamamlamış yapraklar ağacın dört yönünden olmak üzere ve her ağaçtan 4-8 yaprak sapları ile birlikte alınır. Örnek alınacak ağaç sayısı yeterli ve toplam örnek sayısı 50-100 adet olmalıdır. Örnek alma zamanı Temmuz-Ağustos aylarıdır.

Ceviz
Çiçeklenmeden 6-8 hafta sonra, olgunlaşmış sürgünlerden bileşik yaprağın ortasındaki yaprakçık çifti alınır. Ağacın dört yönünden olmak üzere 20-25 ağaçtan 30-35 adet örnek alınmalıdır.

Bağ
Çiçeklenme dönemi sonunda, meyve salkımlarına bitişik yaprakların sapı ve gelişme mevsimi ortasında lateral sürgünler üzerindeki en genç olgun yapraklardan toplam 50-100 arası örnek alınır.

Çilek
Gelişme dönemi ortasında gelişmesini tamamlayan genç yapraklardan 30-50 adet örnek alınır.

Domates
a. Domates ( tarla ) : Çiçeklenmeden önce ya da ilk çiçeklenme sırasında büyüme ucundan itibaren 3. yada 4. yaprak olacak şekilde 20-25 yaprak örnek olarak alınır. 
b. Domates ( sera ) : Meyve bağlama öncesinde ya da sırasında genç bitkilerde: 2. ve 3. salkımlara bitişik yapraklar; yaşlı bitkilerde: 4. ve 6. salkımlardaki yapraklar olmak üzere toplam 20-25 adet alınır.

Hıyar Biber ve Patlıcanda
Birinci döldeki meyveler kendini göstermeye başladığı zaman yaprak örneği alınmalıdır. Büyüme tepesine en yakın normal iriliğini almış gelişmesini tamamlamış genç yaprak örnek almaya uygundur. Bir bitkiden 1-2 yaprak olmak üzere toplam 50 adet yaprak örneği alınmalıdır.

Fasulye
Bitkiler fide döneminde ise tüm toprak üstü bölümü 20-30 adet bitki olmak kaydıyla alınmalıdır. Ayrıca ilk çiçeklenme döneminde ise bitkinin tepesinde tamamen gelişmiş 2-3 yaprak bir bitkiden olmak kaydıyla 20-30 adet yaprak örneği alınmalıdır.

Marul ve Ispanakta
Bitkiler gelişme döneminin ortasındayken olgunlaşmış en genç yaprak alınmalı, analiz için 35-40 örnek alınmalıdır.

Şeker Pancarı
Yetiştirme sezonu ortasında, merkezde en genç yaprak ile dışta en yaşlı yapraklar arasında kalan tamamen gelişmiş ve olgunlaşmış toplam 30-40 adet yaprak örneği alınmalıdır. Alınan yaprak örnekleri delikli naylon torba veya bez torbaya konularak , ağzı bağlanmalıdır.

Örneklerin Etiketlenmesi ve Laboratuvara Gönderilmesi

Toprak ve yaprak örnekleri delikli naylon torbalara alındıktan sonra; "örneğin alındığı tarla veya arazi sahibinin adı, örneğin alındığı tarih ve yeri" belirten iki adet etiket yazılarak biri torbanın içine atılır, diğeri ise torbanın ağzına bağlanır. Yapraklardan alınan örnekler serin ortamda ve en kısa zamanda laboratvuara ulaştırılmalıdır. Aynı gün laboratuara gönderilemeyen örnekler buzdolabında kısa bir süre için saklanmalıdır. Toprak analizleri ise 3-4 yılda bir tekrarlanmalıdır.

Ç.Ü. Tarımsal Yayım, Arş. ve Uyg. Merk.Müd. 
Prof.Dr. Yaşar GÜRGEN

Telefon ve Faks: 0 322 338 67 46