ÇİFTÇİ BROŞÜRÜ

Sayı : Kasım 2005

TURUNÇGİLLERDE DERİM

TEŞEKKÜRLER

Merkezimizin faaliyetlerini maddi ve manevi destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörü Sn. Prof.Dr. Alper Akınoğlu'na ve " Turunçgillerde Derim (Hasat) " konusu ile ilgili yapmış olduğu katkılarından dolayı Bahçe Bitkileri Böl.'den Sn. Prof.Dr. Ömür Dündar'a teşekkür ederiz.

Akdeniz Bölgesi, meyve , sebze üretimi bakımından ülkemizde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle turunçgillerin bu üretimdeki payı büyüktür. Ancak turunçgil meyvelerinin ülkemiz koşullarındaki derim ve muhafazalarının henüz tam ve ayrıntılı olarak bilinmemesi yüzünden , bu ürünlerin % 25'i üreticiden tüketiciye ulaşıncaya kadar çürüyüp atılmakta, bu da milyarlarca lira zarara neden olmaktadır. Çürük miktarını azaltmak ve üreticinin malını değerine satmasını sağlamak için turunçgillerin daha bilinçli bir şekilde derilmesi gerekmektedir.

 

Derim (Hasat) Zamanın Belirlenmesi

Turunçgillerin en uygun derim zamanının belirlenmesinde kullanılan özellikler;

1) Suda çözünebilir kuru madde,
2) Asit miktarı,
3) Suda çözünebilir kuru madde/Asit miktarı,
4) Meyve suyu (usare) miktarı (özellikle limonlarda kullanılır ) ve
5) Kabuk rengidir.

Turunçgiller olgunlaştıktan sonra bir süre ağaç üzerinde kalabilir. Ancak meyvelerde şeker/ asit dengesi bozulur, kalite düşer, puflaşma ve kabuk kalınlaşması olur. Ayrıca, rüzgar, dolu, don zararlanmaları ve dökümler olmaktadır. Ağaçta fazla kalmış meyvelerin depoda dayanması da azalır. Meyvesi geç derilen ağaçlar gelecek yıl az ürün vermektedir.

Turunçgillerde en uygun derim zamanının çok iyi saptanması gerekmektedir. Çünkü erken derimde kabuk kararmaları, beneklenme gibi bozulmalar görülür, meyve kalitesi düşer. Geç derimde ise, meyvelerin depoda dayanımı azalır, çürüklük etmenleriyle daha çabuk zararlanır, meyvelerde kabarma, puflaşma olur ve dökümler görülür.

En uygun derim zamanı tür ve çeşitlere göre değişiklik göstermektedir. Limonlarda en iyi sonuçlar koyu yeşil renkli, belli irilikte ve usaredeki meyvelerin toplanmasından alınmıştır. Limonlar sarardıkça depoda dayanmaları azalmaktadır. Muhafaza edilecek limonlar için en uygun derim zamanı Kasım sonu-Aralık başıdır. İnterdonato gibi erkenci çeşitlerin derilebilmesi için sıvı miktarının % 25-28'e ulaşması beklenmelidir. Diğer turunçgil türlerinde kuru madde/asit oranı, usare ve kabuk rengine bakılarak derim yapılmaktadır. Kuru madde/asit oranı yöreye, ekolojiye göre değişmekle birlikte 6/1 den az olması istenmez.

Meyve yüzeyinin ¾ ü çeşide has rengini alınca meyveler hasat edilebilir.

Derim (Hasat) İşleri

Derim zamanı saptandıktan sonra , geriye iki önemli nokta daha kalmaktadır. Birincisi, turunçgillerin zedelenmesine meydan verilmeden dikkatle toplanması, sınıflanması ve ambalajı, ve ikincisi de, bunların en ucuz şekilde yapılmasıdır.

Kültürel önlemler, turunçgillerin derim ve maliyeti üzerinde önemli bir etki yapabilirler. Bu bakımdan belki de en önemli faktör ağaçların terbiyesidir. Avrupa ülkelerinde ağaçlar sık bir şekilde dikilerek ve dikkatli budama yaparak kontrol altında tutulmaktadır. Böylece bütün meyveler normal yükseklik ve ağırlıkta bir merdiven yardımıyla toplanabilmektedir.

Derim sırasındaki dikkat ve özen çok önemlidir. Bu yalnız, meyvenin o andaki değeri üzerinde önemli bir etki yapmakla kalmaz, bu sırada meydana gelen yaralanma ve berelenmeler ile bunların sonucundaki küflenmeler, meyvenin muhafaza süresi üzerine de geniş ölçüde etki yapar.

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi turunçgil hasadı yapılırken, yumurtaların kırılmaması için gösterilen hassasiyet, turunçgil hasadında da gösterilmelidir. Hasat sırasında meydana gelen zararlanmalar şu şekilde olmaktadır,

1) Kabukta toplayıcının tırnağı ile yapmış olduğu çizikler ,
2) Meyveyi toplama kabına bırakırken ya da bu kaplardan daha büyük sandıklara boşaltırken meyvenin yüzünde meydana gelen çatlak ve bereler,
3) Meyvenin ağaçtan dikkatsizce koparılması sonucu olarak sapın kopması ya da sapın meyve ile birleştiği yerde meyve dokusunda meydana gelen zararlanmalar,
4) Derim sırasında toprağa düşen meyvelerde bunların düşerken dallara dokunması ya da toprağa çarpmaları sonucunda meydana gelen zararlanmalar.

Turunçgillerde , kabukta meydana gelen bere ve çiziklere engel olmak için toplayıcının tırnaklarının kısa olması yada eldiven giymeleri istenir. Turunçgiller ucu küt makaslarla kesilerek toplanmalı, kesim kapsülün (düğme) hemen üstünden kapsülü zedelemeden yapılmalıdır. Kabukta ve kapsülde meydana gelen bu çizikler genelde bu kısımda küflenmeye neden olur ki, bunun sonucunda meyvenin tamamı ve büyük olasılıkla yanındaki bir kaç meyvede beraber çürür.

 

 
    Şekil.2. Kapsüle zarar vermeden            Şekil.3. Derimde kullanılması 
hasat edilmiş kütdiken limonu                    önerilen makas örneği

Toplamaya etek dallarından başlanmalı, etek ve yüksek dallardaki meyveler ayrı ayrı toplanmalıdır. Toplayıcı meyvelerin 25-30 cm kadar yükseklikten toplama kabına düşmesinde sakınca görmeyebilir. Fakat gerçekte derim zamanı dayanıklı veya sert olan meyveler dahi bu biçimindeki düşmelerde ciddi bir şekilde zedelenmektedirler. Zararlanmalar sadece derim zamanında olmayıp, ambalaj işlemi sırasında geniş ölçüde artabilir. Gerek toplayıcı, gerekse yetiştirici, toprağa düşmüş meyveleri de toplama eğilimindedir. Bu gibi meyveler, zedelenmiş olmaları ve küflenmeye eğilimleri nedeniyle genellikle taze olarak tüketime elverişli değildirler. Bu tip meyvelerin elden çıkması için bunların diğer meyvelerden ayrılması gerekmektedir.

Turunçgillerde toplama kabı olarak içi süngerle kaplanmış (yastıklı) sepetler kullanılmalıdır. İyi yapılmış derim ekipmanı, derim zararlarının en aza indirilmesine geniş ölçüde yardım edebilir. Meyveler sınıflama ve ambalaj evlerine nakledilecekse büyük bahçe sandıklarına boşaltılması istenebilir. Bahçe sandıklarının temiz, düzgün ve sıkı olması iyi sonuç alınması için zorunludur.

Sınıflama ve Ambalajlama

Turunçgiller, derimden sonra henüz bahçede iken pazara gönderilebilecek şekilde hazırlanırlar. Ancak ürünün, sınıflandırılacağı merkezi bir yere taşınması genellikle tercih edilmektedir. Sınıflama ve ambalajlama ile ilgili işlemler genellikle boylama , ambalaj kaplarının hazırlanması ve ambalajdan oluşur. Depolanacak limonlar bahçede hasırlar üzerinde değişik boylara ayrılır, tek tek kağıtlanarak tahta kasalara dizilerek yerleştirilir.

 

 
Şekil 4. Limonların tahta kasaya yerleştirilmesi

Ç.Ü. Tarımsal Yayım, Arş. ve Uyg. Merk.Müd. 
Prof.Dr. Yaşar GÜRGEN

Telefon ve Faks: 0 322 338 67 46