ÇİFTÇİ BROŞÜRÜ
Sayı : Mayıs 2007
YERFISTIĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ
TEŞEKKÜRLER
Merkezimizin faaliyetlerini maddi ve manevi destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörü Sayın Prof.Dr. Alper AKINOĞLU' na ve yapmış olduğu çalışmalarından yararlandığımız Sayın Prof.Dr. Halis ARIOĞLU'na teşekkür ederiz.
ÇUKUROVA BÖLGESİNDE YERFISTIĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ
Yerfıstığı tohumları; içerdiği yüksek orandaki yağ, protein, karbonhidrat, vitaminler ve madensel maddeler ile insanlar ve hayvanlar için değerli bir besin kaynağıdır. Yerfıstığının enerji değeri oldukça yüksektir. Yerfıstığı tohumunda bulunan mineral maddeler ve vitaminler nedeniyle, insanlarda zihin yorgunluğunu önlemektedir. Özellikle küçük yaşlardaki öğrencilerin ders çalışırken yanlarında kavrulmuş yerfıstığı bulundurmaları ve bunları yemeleri önerilmektedir.
Yerfıstığı yağı; tat ve dayanıklılık özellikleri bakımından pek çok bitkisel yağdan, daha üstündür. Yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalan küspe, çok değerli bir yem katkı maddesidir. Yerfıstığı sapları genellikle süt sığırcılığında yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, silo yemi yapılarak da değerlendirilmektedir.
Yerfıstığı kendisinden sonra ekilecek bitkiye azot ve organik maddece zengin bir toprak bırakır. Yetişme süresi boyunca toprak çapalandığı için, yabancı otlar temizlenmekte ve toprak havalanmaktadır. Bu nedenle de, iyi bir ekim nöbeti bitkisidir.
Yerfıstığı yetiştirildiği bölgelerde üreticiye en fazla gelir sağlayan bir üründür. Beyaz sinekten ve diğer zararlılardan etkilenmemesi, Çukurova bölgesi için tarımdaki önemini artırmaktadır. Buğday hasadından sonra ikinci ürün olarak başarıyla yetişebildiği için, üreticiye ek bir gelir sağlamaktadır.
Sıcaklık, Sulama ve Toprak İsteği
Yerfıstığı yazlık bir sıcak iklim bitkisidir. Çimlenme ve sürme için en uygun toprak sıcaklığı 30-35 °C dir. Yazlık bir bitki olduğu için yerfıstığının suya olan ihtiyacı oldukça fazladır. Ancak, bu yağışın yetişme dönemine dağılmış olması gerekmektedir. Sulama suyunun yeterli olmadığı koşullarda, kesinlikle yerfıstığı tarımı yapılmamalıdır. Yerfıstığı tarımında ilk sulama zamanı çok önemlidir. İlk sulama döneminde, bitkide yeterince çiçek oluşmalıdır. Ayrıca, susuzluk nedeniyle bitkide, solgunluk belirtileri görülmelidir. Yerfıstığı tarlasının yanandan geçen kişiler; "Bu tarlanın sahibi öldü mü?, neden tarlasını sulamıyor?" diye, kendi kendilerine söylenmelidirler. Erken devrede ilk sulama yapıldığında, bitkiler fazla gelişmekte ve çiçeklenme gerilemektedir. Ayrıca, meyve oluşturmayan çok sayıda dal meydana gelmektedir (Bitkiler dala kesmektedir). Yerfıstığı için en uygun sulama yöntemi, yağmurlama sulamadır. İlk sulama döneminde bitkiler suya çok sıkıştırıldıkları için, ilk sulamada bitkiler suya doyurulmalıdırlar. Daha sonraki sulamalar normal sürelerde yapılmalıdır.
Yerfıstığı hemen her toprakta rahatlıkla yetişebilmektedir. Ancak, fazla ağır ve su tutan topraklar ile fazla taşlı topraklarda yetiştirildiğinde verim önemli ölçüde düşmektedir. Yerfıstığı tarımı için en uygun toprak; iyi drene olmuş, gevşek yapılı, kumlu tınlı, kalsiyumca zengin ve organik maddesi orta derecede olan topraklardır.
Yerfıstığı, kireçli topraklardan çok hoşlanmaktadır. Ancak, çok kireçli topraklarda bitki yeterince demir alamadığı için sararır ve normal gelişme gösteremez.
Aynı tarlaya iki yıldan daha fazla sürede, üst üste yerfıstığı ekilmesi önerilmemektedir. Yerfıstığı, kumsal topraklarda yetiştirildiği için, belirli bir süre sonra 35-40 cm derinde sert bir tabaka oluşur (taban taşı) ve bu tabaka yerfıstığı köklerinin derine inmesini engeller. Bunun neticesinde bitki, topraktaki su ve besin maddelerini yeterince alamadığı için, normal bir gelişme gösteremez. Bu nedenle, yerfıstığı tarımı yapılan tarlalarda 3-4 yılda bir defa olmak üzere, 90 cm derinden taban patlatması yapılmalıdır.
Besin İsteği ve Gübreleme
Yerfıstığı topraktaki besin maddelerini en iyi değerlendiren bitkilerden birisidir. Azot, Fosfor, Potasyum ve Kalsiyum (kireç) içerikli gübreler çok önemli olup; toprak analizlerine göre verilmesi gerekli gübrelerdir. Yerfıstığı ekilen tarla toprağı çok kumlu ise kalsyum eksikliği ortaya çıkar. Bölgemizdeki normal topraklarda kalsiyum eksikliği görülmez. Bunun yerine, Kalsiyum fazlalığı nedeniyle demir eksikliği ortaya çıkmaktadır).
Yerfıstığı tarımında üreticiler tarafından yaygın olarak yüksek dozlarda Pix kullanılmaktadır. Bitkilerde büyümeyi sınırlandırmak ve ginoforların toprağa girmesine yardımcı olmak amacıyla uygulanan bu kimyasala NC-7 çeşidinin ekilmesi halinde gereksinim duyulmamaktadır. Geçmiş dönemde Yarı yatık büyüme formuna sahip, Çom çeşidi ekildiği için, Pix etkili olmaktaydı. Ancak, şu anda üretimi yapılan NC-7 çeşidi yatık geliştiği için, bitki boyunun uzaması gibi bir sorun bulunmamakta ve ginoforların toprağa ulaşması sorun olmamaktadır. Bu nedenle, NC-7 ve benzeri gelişme gösteren çeşitler için, Pix uygulaması önerilmemektedir.
Besin İsteği ve Gübreleme
Bölgemizde; yatık ile yarı yatık arasında gelişme özelliğine sahip, NC-7 çeşidi ekilmektedir (Üreticiler tarafından Amerikan Fıstığı olarak bilinir). Bu çeşit demir eksikliğine karşı çok duyarlı olup, kireçli topraklarda yapraklarında aşırı derecede sararmalar meydana gelir. Erkenci olup, ikinci ürün koşullarında rahatlıkla yetişebilmektedir. Ayrıca, yeni ıslah edilen ve üretilmeye başlanılan BATEM 5025, OSMANİYE-2005, HALİS BEY ve SULTAN çeşitleri de üretilmeye başlamıştır. Verim potansiyelleri çok yüksek olan bu çeşitlerden OSMANİYE-2005 ve HALİS BEY çeşitleri demir eksikliğine karşı çok toleranslı olup, fazla kireçli topraklarda öncelikli olarak üretilmeleri önerilmektedir. Bu çeşitler yarı yatık gelişme formuna sahip, orta erkenci çeşitlerdir. Yerfıstığı tohumları ekim öncesinde toprak altı zararlılarına ve tohumla geçen hastalıklara karşı ilaçlanmalıdırlar.
Ekim Zamanı
Yerfıstığı ana ürün olarak ekilmek istendiğinde, toprak sıcaklığının 13-15°C'nin üzerine çıkması gerekmektedir. Genellikle 10 Nisan-20 Mayıs tarihleri arasında ana ürün yerfıstığı ekimleri yapılmaktadır. Özellikle, geç ısınan açık renkli kumsal topraklarda ekim geciktirilmelidir.
2. ürün olarak yerfıstığı ekilmek istendiğinde ise, buğday hasadını takip eden en kısa sürede ekim işi tamamlanmalıdır. Ekim 25 Haziran'a kadar kesinlikle bitirilmelidir.
Bakım
Yerfıstığında en önemli bakım işlerinin başında; çapalama ve yabancı ot kontrolü, boğaz doldurma, sulama ve zirai mücadele işleri gelmektedir.
Zararlılarla Mücadele
Zararlılardan en az etkilenen bitkilerin başında yerfıstığı gelmektedir. Ülkemizde en önemli yerfıstığı zararlısı; Kırmızı Örümcek'tir. Yerfıstığında toprak altı zararlıları da etkili olmaktadır. Bunların başında; Bozkurtlar ve Telkurdu gelmektedir. Bu zararlılara karşı, ekim öncesi tohum ilaçlaması önerilmektedir. Bunun dışındaki zararlılar, yerfıstığında etkili olmamakta ve bunlara karşı ilaçlamaya gereksinim duyulmamaktadır.
Yerfıstığı Hastalıkları ve Mücadelesi
Yerfıstığı bitkisine arız olan ve verim düşüklüğüne neden olan; Kök Boğazı Çürüklüğü, Sap Çürüklüğü ve Yaprak Leke hastalıkları, ülkemizde yaygın olarak görülmektedir. Kök Boğazı çürüklüğüne karşı tohum ilaçlaması, sap çürüklüğüne karşı münavebe ve yaprak leke hastalığına karşı yapraktan ilaçlama yapılmalıdır.
Hasat ve Kurutma
Ülkemizde tarımı yapılan Yerfıstığı çeşitleri 150-160 günde, hasat olgunluğuna gelmektedirler. Hasat zamanının doğru belirlenmesi makineli hasat için çok önemlidir.
Yerfıstığında hasat zamanının doğru olarak belirlenmesinde "Meyve Kabuğu Soyma" yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemde; hasada yakın devrede tarlanın değişik 4 yerinden, 4 bitki seçilir ve bunların meyveleri toplanarak sayılır. Daha sonra bunların meyve kabuğu bir bıçak yardımıyla soyulmaya başlanır. Kabuk rengi; kırmızı-kahverengi olan meyveler bir kenara ayrılarak sayılır. Elde edilen sayısal değer, toplam meyve sayısı değerine oranlanır. Meyve kabuğu soyma yöntemine göre, kırmızı-kahverengi kabuk renkli meyve oranı % 55-65 olduğunda hasat zamanı gelmiştir.
Bazı bölgelerimizde toprak yapısının biraz ağır olması nedeniyle, hasat edilen yerfıstıkları yıkanmakta ve daha sonra sergen denilen yerlerde kurutulmaktadır. Bu sergenler, toprak ve beton zemin olabilmektedir. Yerfıstıkları kesinlikle asfalt zemin üzerinde kurutulmamalıdır. Zira, yerfıstıkları asfalt kokusundan çok çabuk etkilenmektedirler ve aromalarında hoş olmayan bir koku meydana gelmektedir.
Yerfıstığı hasadının, sonbahar dönemine rastlaması nedeniyle, kurutma önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Yerfıstığının uzun süre bozulmadan saklanabilmesi için, kabuklu olarak % 9'un altında, iç olarak ise, % 7'nin altına rutubet içermesi gerekmektedir. Bu ise, sonbahardaki tabi şartlardaki kurutma ile çoğu kez mümkün olmamaktadır. Uzun süre saklanacak yerfıstığı ürünleri kesinlikle kurutma tesislerinde kurutulmalıdırlar.
Ç.Ü. Tarımsal Yayım, Haberleşme,
Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü
Yrd.Doç.Dr. Müge K. DAVRAN
Telefon ve Faks: 0322 338 61 82
